بررسي كاربري اراضي در بخش مركزي شهر آمل
 
چهار شنبه 16 آذر 1390برچسب:, :: 1:7 ::  نويسنده : amin

بررسي كاربري اراضي در بخش مركزي شهر آمل 1

احمد پوراحمد استاد دانشكده جغرافيا، دانشگاه تهران

فرانك سيف الديني دانشيار دانشكده جغرافيا، دانشگاه تهران

عامر نيك پور

* كارشناس ارشد جغرافيا و برنامه ريزي شهري، دانشگاه تهران

1387/4/ 1385

تأييد نهايي: 12 /2/ پذيرش مقاله: 26

چكيده

مركز شهر، بستر مهم ترين فعاليت هاي شهري است كه تجلي گاه تظاهرات اجتماعي و محل تعاملات

اداري و اقتصادي شهر به شمار مي رود

تحليل كاربري هاي موجود در آن پرداخته است

شناسايي برخي از ويژگي هاي اين فضاي شهري پرداخته و سپس از نظر فشردگي، تنوع، توزيع و نقش،

جايگاه هركدام از كاربري هاي بخش مركزي را در ارتباط با كل شهر بررسي كرده است

راهكارهايي در جهت پويايي اين نقطة ثقل شهري اشاره شده است

. مقالة حاضر با تبيين جايگاه مركز شهر در حيات شهري آمل، به. به اين معني كه ابتدا با تعيين مرز بخش مركزي، به. در پايان، به.

كلي دواژ هها

: مركز شهر (بخش مركزي)، كاربري اراضي، كاركرد، توسعه پايدار.

مقدمه

امروز مراكز شهرها قلب و موتور توسعة شهرها محسوب مي گردند، چراكه ضمن دربرگرفتن بخش عمدة منابع مالي،

انساني، اجتماعي، اقتصادي و كالبدي شهر، به عنوان نقطه ثقلي در نظام هاي فعاليتي و ارتباطي شهر عمل مي كنند

شهري در بسياري از كشورهاي پيشرفته رابطه تنگاتنگي با فضاهاي باز و كاركردهاي فرهنگي هنري، گذران اوقات

فراغت و گردشگري دارند، كه با توجه به شرايط مناسب كالبدي فضايي شان نقش مهمي در تقويت حيات مدني و

خاطرات جمعي شهروندان ايفا مي كنند

مهم ترين و مؤثرترين پارة شهري در كميت و كيفيت عملكردي هر شهر است، آن گاه اين پرسش ها مطرح مي شود

شهر ما كجاست؟ چه ويژگي هايي دارد؟ مشكلات و پتانسيل هاي آن كدام است؟ بين توسعة كل شهر و وي ژگي هاي مركز

شهر چه ارتباطي وجود دارد؟ با چه رويكردي بايد به مطالعة مركز شهر پرداخت؟ و براي آيندة آن چه برنامه اي بايد تهيه

 

. مراكز. اگر با استناد به بسياري از مباحث و مطالعات علوم شهري بپذيريم كه مركز شهر: مركز

بررسي كاربري اراضي در بخش مركزي شهر

دانشكدة جغرافيا، دانشگاه تهران

» ، 1. برگرفته از پايان نامة كارشناسي ارشد عامر نيك پور، 1384 ، به راهنمايي دكتر احمد پوراحمد. ،« آمل

*

E-mail: amar_1551@yahoo.com نويسنده مسئول: 09111002343

2

پژوهش هاي جغرافياي انساني، شماره 67 ، بهار 1388

گردد؟ امروز مراكز شهري به ويژه در كشورهاي جهان سوم با توجه به تعدد نقش ها و كاركردها ي شان با مشكلات

مختلفي روبه رو هستند، طوري كه حتي روند توسع ة شهر را تحت تأثير قرار داده اند

.

طي سال هاي اخير، شهر آمل از لحاظ جمعيت و وسعت ، رشد افسار گسيخته اي را پشت سر گذاشته است

نشان مي دهد جمعيت اين شهر از

. بررسي ها22,251 نفر در سال 1335 به 185,978 نفر در سال 1381 و وسعت آن نيز از 377

هكتار به

مستقيم تحت تأثير چنين روندي از رشد و توسعه قرار گرفت بخش مركزي شهر بوده است

مركزي مهم ترين و حساس ترين نقطة شهريِ آمل قلمداد مي شود، كه نقش ارزنده و تعيين كننده اي در حيات و پويايي

شهر دارد

شد، كه ريشه در نابساماني نظام كاربري اراضي شهري دارد

آمده است، مي توان چنين برشمرد

1.

2702 هكتار در همان سال افزايش يافته است . به دليل تك هسته اي بودن شهر، يكي از نقاطي كه به طور. در زمان حاضر بخش. متأسفانه به دليل بي توجهي و يا كم توجهي مديريت شهري، زخم ها و جراحت هايي در فرم و عملكرد آن هويدا. مشكلاتي را كه در اثر اين برهم ريختگي و آشفتگي به وجود:مشخص نبودن مرز بخش مركزي؛

2.

تجمع و تمركز كاربر يهاي شهري در بخش مركزي؛ و

3.

مشخص نبودن كاركردهاي بخش مركزي.

روش تحقيق

است

معتبر در زمين ة بخش مركزي شهر، اطلاعات لازم به منظور تدوين مباني نظري پژوهش گرد آوري شد

برداشت هاي ميداني متعدد، داده هاي مورد نياز از مركز شهر آمل جمع آوري گرديد

ابتدا شناخت كاملي از ويژگي هاي اين بخش به دست آمد، سپس با مقايسة نظام كاربري و كاركردي

آن با كل شهر، آمار و اطلاعات بيشتري مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت

. در مرحلة اول با مراجعه به منابع « توصيفي تحليلي » و روش بررسي آن « توسعه اي كاربردي » نوع تحقيق. سپس با. با ترسيم نقشة كاربري اراضي درARC/GIS محيط.

تعريف بخش مركزي شهر

(مركز شهر)

اگر شهرها را مانند موجودات زنده و فعال فرض كنيم، بخش مركزي قلب و روح آنها خواهد بود

قسمتي از شهر است كه تر اكم فعاليت هاي تجاري، اداري، خدماتي، آموزشي و مذهبي در آن در بالاترين حد خود در

مقايسه با ساير بخش هاي شهري است، و به همين دليل قيمت زمين، سرقفلي و اجاره بهاي ساختمان ها در آن در

. بخش مركزي شهر، هر

85 ).

تمركز بخش خدماتي در اين قسمت از شهر، نه تنها نيازهاي محدودة ، بالاترين حد ممكن است (شكويي، 1373

شهر، بلكه نيازهاي همة ناحيه شهري را تأمين مي كند

. به تعبير مورفي، چنين تعريفي شايد يكي از علمي ترين و

45 ).

64 )

.(28

درواقع بخش مركزي، فعال ترين محلة هر شهر ، محكم ترين تعاريف از بخش مركزي شهرها باشد (مرصوص، 1370و مكاني است كه احتمالاً مردم به ، محسوب مي شود كه مورد رفت و آمد همة ساكنان قرار مي گيرد (اشرفي، 1380، دليل رفع نيازهاي مختلف فرهنگي، بازرگاني و يا رواني اجتماعي به آنجا مراجعه مي كنند (عباس زادگان، 1380

بررسي كاربري اراضي در بخش مركزي شهر آمل

3

جامعه شناسان، مركز شهر را به عنوان مقولة جامعه شناسي پراهميتي مورد توجه ق رار داده اند و آن را به عنوان فضاي

اجتماعي چندكاركردي و محيط شهري خاص با تمركز بالاي نهادهاي اجتماعي متعدد، فعاليت هاي اجتماعي، ارتباط

.(54

، اجتماعي زياد و فضايي كه زندگي اجتماعي شهري در آن متمركز شده است، تعريف كرده اند (بيستوسي كوا، 1380

اين بخش، قلب تپن دة شهر است كه محل تجمع و كانون انواع فعاليت ها و تلاقي شريان هاي حياتي هر شهر به شمار

64 )

33 ).

و نقطه اي كه شهر از ، 36 )، جايي كه بيگانگان آن را بهتر احساس مي كنند (اشرفي، 1380 ، مي رود (مشهودي، 1380به همين دليل برخي صاحب نظران ، بخش ، آنجا آغاز شده و به پيرامون گسترش يافته است (مهاجري، 1380

مركزي را از مهم ترين و مؤثرترين پاره هاي شهري در كميت و كيفيت عملكردهاي هر شهر به حساب مي آورند

12 ).

12 ).

134 ).

در طول تاريخ، مركز شهر داراي معاني و مفاهيم متفاوتي بوده است؛ از مفاهيم سياسي، اقتصادي ، (كاظميان، 1380در نوشتارهاي جغرافياي شهري ، گرفته تا مفاهيم اجتماعي، فرهنگي و كالبدي فضايي (حبيبي و مقصودي، 1381در ، ناميده مي شود (جانستون، 1352 (CBD) به ويژه در امريكا مركز شهر معمولاً منطقة مشاغل مركزي 1

چنين آمده است

عمده فروشي تجاري در آن يافت مي شود، بالاترين ارزش زمين را دارد و خطوط حمل ونقل از هر جانب شهر به آنجا

: منطقه اي كه بيشترين ت مركز انواع فعاليت خرده فروشي و (CBD) تعريف منطقة مشاغل مركزي

63 ).

مرحوم دكتر ، منتهي مي شوند، لذا مي توان ترافيك سنگين تري را در اين نقطه از شهر شاهد بود (سيف الديني، 1378

فريد از اين م كان به عنوان مركز بازرگاني و ارشادي شهرها ياد مي كند و معتقد است كه اين اصطلاح ساخته وپرداختة

كشورهاي انگليسي زبان است و مكان تمركز كليه فعاليت هايي است كه شهر را هدايت مي كند و آن را راه م يبرد و سعي

284 ).

كلود شالين، نويسندة كتاب ديناميك ، مي كند حداكثر نياز جمعيت شهري را در سطوح بالا تأمين كن د (فريد، 1375

شهري نيز معتقد است محله هاي مختلف قديمي را هم كه سكونتگاهي هستند ولي به طرف تخصص در نقش هاي

156 ).

از نكات بسيار مهم و درخور توجه در ، مختلف گرايش دارند بايد به عنوان مركز شهر تجسم كرد (شالين، 1373

تعريف مركز شهر اين است كه منظور از مركز لزوماً مركز هندسي فضاي شهري نيست، چراكه توسعة شهر به ندرت

مركز شهر

» : 64 ). بنابراين تعريف ي مشخص بايد گفت ، به گونه اي برابر در همة جوانب صورت مي گيرد (اشرفي، 1380

شامل فعاليت هاي خرده فروشي، عمده فروشي و فعاليت هايي نظير باز ارها، فروشگاه ها، دفترهاي كار، باشگاه ها، بانك ها،

هتل ها، سينماها، تماشاخانه ها، بيمارستان ها، موزه ها و كتابخانه هاست كه به وسيلة مناطق مسكوني احاطه شده است

. اين

بخش از شهر با توجه به مقرّ و شكل شهر مي تواند در يك يا چند نقطة شهر مكان گزيني گردد

بخش مركزي شهر آمل

براي تعيين مرز بخش مركزي شهرها شيوه هاي مختلفي وجود دارد

اجراست، شناسايي ويژگي ها و مشخصات اين بخش از شهر است كه با شناخت و تشخيص آن مي توان مرز اين محدوده

 

. يكي از بهترين شيوه ها كه در شهر آمل نيز قابل

1. Central Business District

4

پژوهش هاي جغرافياي انساني، شماره 67 ، بهار 1388

را بر روي نقشة شهر ترسيم كرد

برشمرد

. ويژگي هايي را كه نقش اصلي در شناسايي بخش مركزي آمل دارند مي توان چنين:

وجود بازار و مسجد جامع (مسجد اميرالمؤمنين) كه هستة تاريخي شهر به شمار مي آيد.

قرار گرفتن بناهاي تاريخي و مذهبي در اين بخش از شهر مثل بقعة خضر، امامزاده ابراهيم، مسجد آقاعباس.

همگرايي 8 خيابان اصلي شهر در اين محدوده و دسترسي بالاي اين قسمت از شهر در مقايسه با ساير نقاط.

وجود ترافيك سنگين در ساعت هاي معيني از روز (مثلاً هنگام تعطيلي مدارس).

مي گردد

تراكم عابران پياده در معابر، به طوري كه به محض خروج از مرزهاي اين بخش به سرعت از تراكم آنها كاسته.

بالا بودن تراكم جمعيت مراجعه كننده به اين قسمت از شهر در روز (پر و خالي شدن جمعيت در روز و شب).

تجاري

تمركز و تنوع فعاليت ها، سازمان هاي اداري، مدارس، بانك ها، سينما، بيمارستان، مطب پزشكان و پاساژهاي.

تراكم بالاي ساختماني در اين بخش و وجود بلندترين ساختمان هاي شهر در اين محدوده.

بالا بودن قيمت زمين و سرقفلي.

عكس هوايي و نقشة شهر.

ويژگي هاي بخش مركزي شهر آمل

. تكوين و گسترش فيزيكي كالبدي شهر تقريباً به گون ه اي موزون و(به ويژه شهرهايي كه با محدوديت فضايي روبه رو هستند ) مركز شهر آمل بر مركز هندسي آ ن انطباق كامل. در زمان حاضر شهر آمل به 10 منطقة شهري تقسيم شده است . به جز بخش مركزي كه محدودة آن طبق اصول: شبكة اصلي ارتباط درون شهري، تقسيم بندي » ، مشخص شد) « حوزه هاي آماري مركز آمار، ساخت قطاعي شهر آمل و ه مگني نسبي طبقات اجتماعي واقع در هر منطقه. 1 از بين مناطق « قطاعي » 130 ). هركدام از اين مناطق به صورت ،1370

مختلف شهر، بخش مركزي كمترين وسعت را به خود اختصاص داده است

اين بخش در حدود

بخش مركزي، بافت قديم و مناطق د هگانة شهر آمل را نشان مي دهد

. از كل مساحت شهر كه 2702 هكتار است،87 هكتار را دربرمي گيرد 2 كه در حدود 3 درصد از كل مساحت شهر است . شكل 1 مرز و موقعيت.

 

1

مناطق همگن با بخش مركزي است

. با آگاهي از لزوم دخالت و تأثيرگذاري پارامترهاي متعدد در منطقه بندي شهري، هدف از اين تقسيم بندي صرفاً مقايسة ويژگي هاي اين.

2

. مساحت دقيق آن 865,734 مترمربع است.

بررسي كاربري اراضي در بخش مركزي شهر آمل

5

شكل

1. موقعيت بخش مركزي، بافت قديم و مناطق ده گانة شهر آمل در سال 1383

2

درصد از كل جمعيت شهر و با 1154 خانوار نيز 3 درصد از / طبق اين منطقه بندي، بخش مركزي با 3853 نفر 4

كل خانوار شهر را در خود جاي داده است

واحدهاي مسكوني در پايين ترين رده نسبت به ساير مناطق شهر قرار دارد

جدول

. طبق اين تقسيم بندي، مركز شهر از نظر مساحت، جمعيت، تعداد خانوار و. اطلاعات م ختلف مناطق ده گانة شهر آمل در1 و نمودارهاي پس از آن ارائه شده است.

جدول

1. مساحت، جمعيت، تعداد خانوار و واحدهاي مسكوني در مناطق ده گانة شهر آمل 1375

شماره منطقه

مساحت

(

هكتار)

تعداد

جمعيت

تعداد

خانوار

تعداد واحد

مسكوني

بعد

خانوار

درصد توزيع

جمعيت

8/4 4/3 2654 2993 13433 229

1

15/1 4/2 4855 5733 24082 350

2

7/3 4/4 2195 2628 11565 220

3

13/4 4/4 3883 4842 21303 504

4

7/1 4/4 2057 2570 11306 126

5

8/6 4/5 2849 3026 13617 360

6

7/8 4/2 2337 2939 12345 185

7

16/7 4/6 5139 5782 26596 451

8

13/2 3/9 3833 5383 20992 190

9

2/4 3/3 841 1154 3853

بخش مركزي 87

100/0 4/35 30643 36592 159092

136

شهر آمل 2702، منبع: نيك پور، 1384

6

پژوهش هاي جغرافياي انساني، شماره 67 ، بهار 1388

شكل

2. مساحت مناطق ده گانة شهر آمل، 1375

134

، منبع: نيك پور، 1384

شكل

3. تعداد جمعيت مناطق ده گانة شهر آمل، 1375

134

، منبع: نيك پور، 1384

مهم ترين ويژگي بخش مركزي شهر آمل دسترس پذير بودن آن است؛ به همين علت، حيات اقتصادي و كارآمدي

فعاليت هاي اين بخش از شهر همچنان تداوم دارد

محدوده تنها نقطة هم بستگي راه ها و سامانة حمل ونقل شهري است

. با مشاهدة نقشه شبكة ارتباطي شهر ، كاملاً واضح است كه اين. اين ناحيه، محل تلاقي 8 خيابان

بخش مركزي شهر آمل تقريباً در مركز هندسي فضاي شهر قرار گرفته است، چرا كه مقرّ و نشستگاه شهر آمل، بستري

جلگه اي است كه توپوگرافي نسبتاً همواري دارد

برابر در همة جوانب بوده است، لذا برخلاف بسياري از شهرها كه بين بخش مركزي و مركز هندسي اختلاف و فاصله

ديده مي شود

دارد

معيارهاي تقسيم بندي ساير مناطق عبارت بودند از

لطفي،

جداگانه دور تا دور مركز شهر مشخص شده اند


نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:







✓☂★★ سیرجانی ها ★★☂
درباره وبلاگ

با سلام به وبلاگ سیرجانی ها خوش آمدید لطفا اسپیکرهای سیستم خود را روشن نمائید . لطفا از وبلاگ من انتقاد کنید . مطالبی یا آموزش هایی که نیاز دارید را در وبلاگ من قرار دهید تا به انها پاسخ دهم. شما میتوانید بدون این که من حضور داشته باشم توسط تبادل لینک هوشمند ابتدا ادرس وبلاگ من را در وبلاگ یا سایت خود قرار دهید و سپس ادرس وبلاگ خود را در ( تبادل لینک هوشمند ) من بگذارید؛ ( تبادل لینک هوشمند ) من ادرس وبلاگ من را در وبلاگ یا سایت شما برسی میکند اگر ادرس من موجود باشد ( تبادل لینک هوشمند ) ادرس شما را در وبلاگ من بطور اتوماتیک قرار میگذارد. امیدوارم لحظات خوبی را در وبلاگ سیرجانی ها سپری کنید .
تصاویر بازیگران
آلبوم هنرمندان مطرح سینما و تلویزیون
تصاویری جدید از آلبوم هنرمندان مطرح سینما و تلویزیون تاریخچـه هفـت سیـن از گذشتـه تا به امـروز طراحی پوستر سطح (متوسط) چگونه میتوان یک لوگوی حرفه ای و تاثیر گذار ساخت؟ آموزش افکت نور در فتوشاپ آموزش افکت glow در فتوشاپ ساخت بافت ترک خورده روی پوست) در فتوشاپ طراحی شکلک خندان یاهو در فتوشاپ طریقه استفاده از براشها در فتوشاپ آموزش طراحی سیب بانك استایل و فتوشاپ دو راه برای استفاده از حالت Perspective تبدیل عکس به یک نقاشی واقعی لک بی لک ! rgb یا cmyk ؟ شگردی برای وضوح بیشتر تصویر نکته ای برای لیتوگرافها : قلم مویی خاص : تنظیم میزان و حالت سایه : این فونت حالت ضخیم و ایتالیک ندارد ، چه کنم ؟ جستجو و جایگزینی ایجاد دقیق کادر در متن : غلط گیر خودکار : تبدیل متن تایپ شده به یک پاراگراف :
پيوندها

تبادل لینک هوشمند
برای تبادل لینک  ابتدا ما را با عنوان✓☂★★ سیرجانی ها ★★☂و آدرس amin2010.LoxBlog.comینک نمایید سپس مشخصات لینک خود را در زیر نوشته . در صورت وجود لینک ما در سایت شما لینکتان به طور خودکار در سایت ما قرار میگیرد.





نويسندگان